Actie voeren (deel 3)
door Nico Fintelman (Smits)

Protest - Radio kan in de westerse democratische wereld ook als actiemiddel ingezet worden. Met als doel (politieke) veranderingen er door te drukken hetgeen overigens lang niet altijd lukt. In diverse artikelen verspreid over de verschillende website-items brengen we hier bij MediaNostalgie verhalen over actieradio.

 

De Vrije Maagd - Met name in Amsterdam waren er nogal wat actiezenders. Eén van de eerste was niet Radio De Vrije Keyser maar Radio De Vrije Maagd. De jaren 1968/69 waren die van de grote studentenprotesten overal in de wereld. Berlijn, New York maar vooral ook de veldslagen in Parijs.

De studenten kwamen in opstand tegen allerlei politieke gebeurtenissen of vanwege hun eigen omstandigheden. Dit sloeg ook over naar Amsterdam waar studenten in mei 1969 het Maagdenhuis (onderdeel van de Universiteit) bezetten. .Zij eisten meer inspraak en democratie op de universiteit.

 

Om hun actie kracht bij te zetten brachten ze vanaf dat Maagdenhuis een zender in de lucht op 225m middengolf. Dat was Radio De Vrije Maagd waar de protesten werden 'begeleid'. Veel info over de reden van de actie maar ook gewoon popmuziek. Eveneens werd er nog kortstondig uitgezonden op 192m; toen de frequentie van zeezender Radio Veronica waar veel jongeren naar luisterden en Veronica werd zo in Amsterdam weggedrukt. De bezetting dururde niet lang en toen de politie er met een grote actie een einde aan maakte was het ook weer gedaan met Radio De Vrije Maagd.

 

Kemphaan - Vanaf de studentenflat Zilverbeek in Amsterdam-Noord zond van 1977-1987 Radio Vrij Zilverbeek uit. In het begin niet zozeer als actieradio maar met programma's voor en door studenten. Veel alternatieve muziek. Echter, als tweede station kwam daar vervolgens Radio Kemphaan bij waar wel actie werd gevoerd. Het was een anarchistisch station (eerste plaat: Anarchy in the UK van de Sex Pistols) waar veel alternatieve muziek werd gedraaid en opnamen waren te horen van beginnende bandjes.

Maar er waren ook programma's waarin zwaar protest was tegen een bontwinkel. Eveneens werd actie gevoerd tegen de aanleg van een snelweg door Waterland. Of het daardoor kwam is niet bekend maar die snelweg is er nooit gekomen. In latere instantie ging Radio Kemphaan ook kraakacties ondersteunen. In 1981 ging Kemphaan op in Radio Vrij Zilverbeek waardoor dat station ook wat meer actieradio werd.

 

Kattenburg - Vanuit de wijk (eiland) Kattenburg was in 1981/82 de Kattenburger Radio Omroep (KRO) in de lucht. Gedurende een aantal uren per week bracht men protestacties op de radio met als doel meer en betere huisvesting te verkrijgen voor studenten. Ook in Amsterdam waren er in 1975 grote protesten en rellen in de Nieuwmarktbuurt naar aanleiding van het voornemen om een groot deel van de buurt te slopen vanwege de aanleg van de metro. Al enige jaren daarvoor, in 1971, begonnen de protesten in kleinere vorm. Deze werden toen kortstondig ondersteund door 'actiepiraat' Radio Sirene. Langdurig in de ether was Radio Patapoe. Begon in 1988 als opvolger van de kleine actiezender Radio Dood.

Had veel alternatieve muziekprogramma's en was zeer anarchistisch in organisatie. En dat hield in dat er ook geen behoefte was aan professionalisme, iedereen kon zijn 'ding' doen achter de mike. Opmerkelijk was dat men een tijdlang de zender had staan op de Graansilo, een groot gebouw in het havengebied van Amsterdam. Nadat dit werd afgebroken verhuisde men naar een kraakpand in de buurt van de Albert Cuyp. Hier ook werden veel programma's in het Engels gedaan. Radio Patapoe ondersteunde in de hoofdstad acties van krakers en andere actievoerders en bleef als piraat actief tot 2010.

 

Tonka - Ook langdurig in de ether was Radio 100. Van 1983-2003 was dit station bijna dagelijks in Amsterdam te beluisteren op 99.3 FM. Veel programma's op cultureel vlak en vaak in het alternatieve genre. Dat laatste gold zeker voor de muziek. Maar Radio 100 ondersteunde ook regelmatig acties van krakers en kan derhalve in het lijstje van de actieradio's worden geplaatst. En dan naar Den Haag. In mei 1994 begon daar Radio Tonka. Ontstaan in de kraakbeweging. Radio Tonka was iedere dag in de ether en had een grote groep medewerkers. Ondersteunde kraakacties, demonstraties bij McDonalds en had ook andere sociaal maatschappelijke onderwerpen.Veelal links van aard. Maar draaide ook house en dance muziek.

 
Opmerkelijk is dat veel politici zich zonder problemen kritisch lieten ondervragen door de programmamakers. Als uitzendlocatie had Radio Tonka diverse kraakpanden in de stad en men werd redelijk met rust gelaten door de overheid. In 2005 werden de Tonka programma's een onderdeel van de locale omroep in Den Haag.
   
Koekoeroe - In Leiden kwam begin juni 1996 Koekoeroe Radio in de lucht op 97.4 FM. Binnen enkele weken werd het station al voor de eerste keer opgepakt. Daardoor raakte men meteen de zendlocatie kwijt want omwonenden deden er moeilijk over maar uiteindelijk kwam er een nieuwe locatie (een kraakpand) en was het station weer terug. Uitgangspunten van Koekoeroe Radio waren ondermeer: "Eigenzinnige muziek, meer informatie over racisme, fascisme, politieterreur, uitbuiting van mens en milieu en al het andere waarover we geacht worden onze smoel te houden. De roep om een compromisloze en opruiende tegenstem tegen alles wat slecht en nep is" (citaat).

Duidelijk een actiezender dus. In studentenstad Leiden sloeg dat wel aan. Koekoeroe zond voornamelijk uit in de avond en men hanteerde de stationsnaam in het engels hetgeen dan weer in fonetisch Nederlands geschreven werd: Koekoeroe Reedio. Het station was regelmatig niet in de ether wegens technische problemen.

 

 

Doneren - Bij Koekoeroe kon in principe iedereen programma's maken maar dan moest het wel aansluiten bij de uitgangspunten. En zo werd er actie gevoerd tegen bijna alles in de maatschappij. Politieke zaken, feminisme, milieu, kernwapens, leger, discriminatie etc. Opvallend was dat er actie was tegen zowel linkse als rechtse zaken. Daarmee was het station erg anarchistisch. Muziek was er ook maar dan meer in het alternatieve genre. En er waren engelstalige programma's. Het station gaf een eigen 'radioblad' uit waarin eveneens tekeer werd gegaan tegen de maatschappij en degenen die het daar te zeggen hadden. Er was uiteraard geen reclame. Je kon lid/donateur worden en er werden benefiet avonden georganiseerd en met deze zaken werd Koekoeroe gefinancierd.

Maar ook werd luisteraars regelmatig gevraagd om huisraad en apparatuur te doneren. Koekoeroe werd in latere jaren slechts beperkt opgepakt maar kreeg nog wel problemen met de brandweer omdat het pand waar de uitzendingen vandaan kwamen niet brandveilig was. Een kwestie die ook in de pers breed werd uitgemeten wat nogal opvallend is voor een piraat. Op 11 october 2004 was er dan een grote oppakactie door de overheid en daarna is Koekoeroe nauwelijks meer terug geweest als piraat - wel als werbradio.
 
 

Gladiool - Er zijn nog veel meer actieradio's geweest in Nederland maar het wordt wat teveel om allemaal te bespreken. Nog wel te noemen zijn Radio Den Bosch (in Den Bosch in de jaren tachtig) en Radio Zwets in Almaar. Beide ook opgezet door de kraakbeweging. En Radio Gladiool in Utrecht dat begon in 1979. Was ook een station van de kraakbeweging en was gedurende enkele jaren onregelmatig actief vanaf diverse kraakpanden. In 2002/03 was in Wageningen op zondagavond Radio Wanklank te beluisteren. Politieke actiezender met de nadruk op de positie van vluchtelingen. Tot slot wil ik hier nog Radio Activiteit noemen. Dit tijdelijke station was opgezet als ondersteuning van de grote protestdemonstratie tegen de kerncentrale in Dodewaard in 1980. Voor een uitgebreider verhaal daarover zie op deze website het artikel Radio Activiteit.

 

 
 
Terugkeren naar de MN home