Actie voeren (deel 2)
door Nico Fintelman (Smits)

Protest - Radio kan in de westerse democratische wereld ook als actiemiddel ingezet worden. Met als doel (politieke) veranderingen er door te drukken hetgeen overigens lang niet altijd lukt. In diverse artikelen verspreid over de verschillende website-items brengen we hier bij MediaNostalgie verhalen over actieradio.

Rataplan - In Nijmegen onstaat ook een actieradio. Nijmegen is een studentenstad en veel van de links actieve studenten storten zich in de sociale problematiek. Later sluiten zich daarbij ook niet studenten aan die eveneens van linkse signatuur zijn.

Een spreekbuis daarvoor wordt Radio Rataplan. Genoemd naar de hond Rataplan uit de strip Lucky Luck en op stickers wordt steevast een hond afgebeeld die daarop lijkt. Op 7 april 1980 komt Radio Rataplan voor het eerst in de ether via de frequentie 91.6 FM. Daarbij moet worden gemeldt dat de stad dan al een redelijke traditie van piraten heeft:

zowel degenen die Nederlandse smartlapen brengen als degenen die een eerste aanzet geven tot wat later de grote 24-uurs muziekstations worden.

 

 

Pontanus - Radio Rataplan is ook piraat. Begint in de Pontanusstraat waar men het pand 'De Pontanus' heeft gekraakt. Daar komt de studio in de kelder. De mast en zender staan op het dak. Het station heeft als voorbeeld Radio De Vrije Keyser dat dan al enige maanden actief is in Amsterdam. Dat is een station dat ontstaan is uit de kraakbeweging maar Rataplan heeft een bredere opzet. Besteed aandacht aan allerlei maatschappelijke kwesties: anti-kernenergie, feminisme, acties tegen de plaatsing van kernraketten in Nederland, de manier waarop de problemen van daklozen moeten worden opgelost. Kortom: de dan bekende agenda van linkse mensen.

En ook de politieke situatie in (rechts facistische) landen zoals Zuid Afrika en de daarmee gepaard gaande protestacties en het bocoyten van producten uit die landen. Het is een wat anarchistisch station dat bij vermeende misstanden ook oproept tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Muziek is er ook veel maar die komt uit de alternatieve hoek.

 
   

Pierson - De Nijmeegse gemeenteraad besluit in de tweede helft van de jaren zeventig om in het centrum van de stad een parkeergarage te gaan bouwen. De locatie daarvan is de Piersonstraat. Hiervoor moeten in die straat de nodige huizen worden gesloopt. In 1980 wordt voor veel huurders andere woonruimte gezocht en als duidelijk wordt dat de sloop aanstaande is, worden die huizen op 18 februari 1981 gekraakt.

De Nijmeegse kraakbeweging is er verantwoordelijk voor omdat ze vindt dat er niet moet worden gesloopt maar juist meer moet worden gebouwd wegens de woningnood. De woningen en een tussenliggende steeg zijn dan bezet en hier wordt door de krakers de 'Vrijstaat de Eenhoorn' uitgeroepen. Radio Rataplan bericht uitgebreid over deze acties en ondersteunt het hele gebeuren.

 

Rellen - De overheid besluit kort hierna om in te grijpen en stuurt de politie, marechaussee en ME er op af. Een grote menigte krakers en hun symphatisanten verweren zich heftig door onder anderen het gooien van stenen en molotow-cocktails. Het uiteindelijke gevolg is een grote veldslag. Er wordt veel vernield en er vallen gewonden. De overheid krijgt het met veel moeite onder controle. Ook in dit geval is Radio Rataplan weer in de ether met nieuws over de opstanden en info voor de actievoerders. De radiomakers zijn nauw betrokken bij de acties en de hevige rellen die rond 23 februari 1981 plaatsvinden in de binnenstad van Nijmegen.

Rataplan is dus echte actieradio. Uiteindelijk vallen die dag de politie en RCD binnen in het pand. De studio en zender worden in beslag genomen. Maar sommige radiomakers beweren glashard dat er niet meer werd uitgezonden vanuit de Pontanus en er niets in beslag is genomen. Hoe dan ook, het station is lange tijd niet in de ether. Maar komt in mei weer terug en wordt in de zomer wederom opgepakt. Om dan vervolgens gewoon weer terug te keren in de ether.

 

Kuifje - In de jaren die volgen worden de kraakacties minder heftig, de huizen in de Piersonstraat worden afgebroken maar de parkeergarage zal er niet komen. Het radiostation gaat zich weer meer bezighouden met andere maatschappelijke kwesties. Zo is er een programma waar men iedere week een uur lang een Nijmegenaar volgt in zijn/haar doen en laten. Ook is er op maandagavond het programma van 'schoonmaakster' Mien Peters waarin Nijmeegse politici worden geintervieuwd en daar nogal eens voor het blok worden gezet met lastige vragen.

Tevens is er veel aandacht voor de problemen van homo's. Iedere vrijdagavond is er daarvoor het programma Flikkerradio Kuifje. Dit wordt vooraf ('s middags) met publiek opgenomen in café De Plak (ooit het eerste homocafé van Nijmegen en tijdens de Piersonrellen het opvangs en perscentrum van de actievoerders). Uiteindelijk in 1984 is Rataplan een 24-uurs station, zeven dagen per week. Oppakacties door de overheid vinden nauwelijks meer plaats. Dit is mede ingegeven door het feit dat Rataplan grote groepen demonstranten op de been kan krijgen met bijbehorende rellen en daar zit de overheid niet meer op te wachten.

 

Gabber - In de jaren negentig zijn alle grote 24-uurs stations van Nijmegen verdwenen wegens veranderd overheidsoptreden (stevig aanpakken). Marginaal zijn er dan nog af en toe piraten te horen maar Radio Rataplan blijft gewoon iedere dag uitzenden. Na 1991 wordt het station zelfs nooit meer opgepakt en door de overheid gedoogd. Als motivatie wordt gegeven dat het station niet commercieël is en geen storingen veroorzaakt. Over een dergelijke uitzonderingspositie wordt niet gerept in de omroepwet dus het is een opmerkelijke politiek van de gemeente Nijmegen.

 
In ieder geval verdwijnt het stevige activisme van Rataplan maar de sociale kwesties blijven thema's in de programma's. Allerlei actiegroepen krijgen zendtijd. Als je 17,50 gulden betaald krijg je een hele middag en avond zendtijd. Als je maar binnen de politieke uitgangspunten van het station blijft. En zo horen we programma's voor Turken, daklozen en Pottenradio voor lesbo's. En ook vrouwenradio's Klare Koffie en Sirene. Echter, het station wordt ook steeds meer een kanaal voor alternatieve muziek die vaak niet of beperkt te horen is op andere stations. Ook is men lange tijd gespecialiseerd in de gabbermuziek die dan populair wordt.
 

Benefiet - Radio Rataplan heeft een niet erg professionele studio maar dat is voor dit doel ook niet nodig. Over de gebruikte zenders is niet veel meer bekend. Er zijn in het 20-jarig bestaan van het station niet zo veel inbeslagnames geweest maar als er één was dan werd er een benefietconcert opgezet. In een zaaltje geven artiesten gratis een optreden en met de opbrengst van de entree kan dan weer apparatuur worden gekocht. Uiteraard zijn er geen reclamespots te horen. Commercieël draaien strookt niet met de uitgangspunten. Inkomsten zijn er dus door zendtijd-verhuur aan idealistische groeperingen en ook door donaties van particulieren en maatschappelijke organisaties. In het jaar 2000 komt Rataplan een tijdje in de financieële problemen. Oorzaak: de penningmeester is er met de kas vandoor

 

Stoppen - Vanaf 1981 is men dus actief en pas 20 jaar later komt het einde. De overheid beseft dat een gedoogbeleid niet altijd kan blijven bestaan en meldt het station dat het voorbij is. Duidelijk wordt aangegeven wat gebeurd als men hieraan geen gehoor geeft. Geheel volgens de wet zal dan de eigenaar van het pand waarin het station zit worden beboet. En dat zijn boetes die in de tienduizenden Euro's kunnen lopen. De medewerkers besluiten dan dat het genoeg is geweest. Op 11 mei 2001 vindt de laatste uitzending van Radio Rataplan plaats.

 

 

 

 
 
Terugkeren naar de MN home