Laser 558
Door Nico Fintelman (Smits)

Verboden - Het is inmiddels een lang vervlogen fenomeen: zeezenders. Radio gemaakt vanaf schepen en soms platforms in zee.

Met name de Noordzee. Het hoorde heel erg bij de zestiger en zeventiger jaren. De overheden in Europa vonden het maar niets en maakten wetten om deze vorm van radio onmogelijk te maken. In eerste instantie werkten die wetten maar matig. Zeezenders bleven.

Tot zelfs in de tachtiger jaren konden we radio vanaf de woelige baren beluisteren. En juist één van de beste stations was actief in die laatste periode, in de 80-iets dus: Laser 558.

Ballon - Uitgezonden werd vanaf het zendschip Communicator dat voor de Engelse oostkust lag. In het begin installeerde men de antennes in een heliumballon (aan een kabel) zodat er geen hoge mast hoefde te komen op het schip. Maar de stevige zeewind (storm) en een schommelende schuit zorgden ervoor dat de kabel brak. Weg ballon. Dus kwam er een T-antenne. In combinatie met een krachtige middengolfzender had het tot resultaat dat het radiostation in een groot gedeelte van Europa was te beluisteren. De kantoren van Laser 558 waren gevestigd in New York en daar goldt de engelse zeezenderwet niet. En aangezien het zendschip in internationale wateren lag waar die wet ook niet geldt, riep de Laser organisatie altijd dat ze volkomen legaal waren.

All Europe Radio - De organisatie achter het station had op de landkaart gekeken en heel Amerikaans bedacht dat je met een sterke zender op een schip in de Noordzee half Europa kon bereiken. Met goede radio had je dan een potentiel van tientallen miljoenen luisteraars. Het station kreeg dan ook de toevoeging 'All Europe Radio'. Dat pakte toch iets anders uit. Weliswaar waren er behoorlijk wat luisteraars in Nederland en Belgie en beperkter Scandinavie en Frankrijk, maar niet die gigantische massa's. Uiteindelijk luistert de doorsnee Fransman naar Franse radio en de doorsnee Nederlander naar Nederlandse radio.

Het zijn verschillende landen met hun eigen taal en cultuur en dus totaal anders dan de USA dat, hoe groot ook, één natie is. Daar hadden de Amerikanen zich op verkeken. Aangezien de voertaal van het station engels was  moesten de luisteraars dus voornamenlijk komen uit Groot Brittannie. Maar dat lukte prima. Met name in Zuid-Oost Engeland was het station enorm populair. In 1984 en 1985 was ik enige keren in Engeland en hoorde overal Laser 558: in de pubs en winkels, bij marktkramen etc.

Jessie Brandon - Vanaf zomer 1984 bereikte Laser 558 zijn grote populariteit in Engeland. Namen van deejays o.a.: Jessie Brandon, Charlie Wolf, Tommy Rivers, Erin Kelly, David Lee Stone, Paul Dean, Liz West, Steve Masters, Chris Carson, Holly Michaels. Vrijwel allemaal jonge Amerikanen die shows van 4-5 uur live brachten. Prachtige popradio waar ikzelf heel enthousiast over was. Het waren de grote pophits uit die jaren die in een stevig tempo voorbij kwamen:  Simple Minds, Mel & Kim, Madonna, Human Leage, Whitney Houston, Bruce Springsteen, Bananarama, Dead or Alive, Kylie Minogue en al die anderen van die tijd.

Typische jaren tachtig muziek maar wel afgewisseld met goede oldies. En regelmatig was er een Sixties and Seventies Sunday. Een zondag lang voornamenlijk grote hits uit de jaren zestig en zeventig. In de late avonduren regelmatig wat speciale programma's waaronder syndicate programma's uit de USA. Ook een slogan op de zender: You are never a minute away from the music. Een uit de USA overgewaaide kreet die inhield dat de aan/afkondigingen en commercials nooit meer dan een minuut duurden en er dan weer muziek was.

Collega's - In die tijd stonden in alle studio's nog de platenspelers en waren platen in grote getalen aanwezig. Bij Laser 558 was dat nauwelijks het geval. De muziek werd op tapes gezet (één plaat per cartridge) en die werden door de deejays gebruikt. Heel handig als het weer eens stormde. Je had dan op een slingerend schip geen last van overslaande platen. Enkele kortstondige periodes had het station ook nieuws op het hele uur maar tijdens een groot gedeelte van het bestaan niet.

Naarmate de tijd vorderde was Laser 558 ook regelmatig niet in de lucht. Technische problemen waren dan de oorzaak. Toch wist Laser 558 steevast in de publiciteit te blijven. Regelmatig verschenen krantenartikelen over het station en werden er ook tv-reportages over gemaakt. De Communicator lag niet ver van de Ross Revenge, het zendschip van Radio Caroline en later ook Radio Monique. De deejays van deze stations hadden onderling een goede band en als het weer het toeliet bezocht men elkaar met een bootje.

Financien - Laser 558 was dus erg Amerikaans maar de grote financier was Philip Smyth, een zakenman uit de Ierse hoofdstad Dublin. Hij investeerde veel geld in het station. Laser 558 had redelijk wat adverteerders maar niet genoeg. Al vanaf het ingaan van de engelse anti-zeezenderwet in 1967 was adverteren op zeezenders strafbaar en veel bedrijven waren er dus huiverig voor. Grote internationals boekten wel commercials via hun Amerikaans hoofdkantoren bij het Laser kantoor in New York.

Daar kon de engelse overheid niet tegen optreden, maar hun engelse vestigingen kregen nog wel eens van die overheid te horen dat ze op strenge andere maatregelen konden rekenen zolang ze te horen waren op Laser 558. Extra belastingcontroles, problemen bij vergunningen etc. Allemaal wettelijk mogelijk. En daardoor werden die reclames dan weer teruggetrokken. Uiteindelijk kost zo'n professionele zeezender veel geld en dat kwam er dus niet genoeg binnen. Waarschijnlijk ook daardoor dat na verloop van tijd de deejays klaagden dat ze niet of maar gedeeltelijk werden uitbetaald.

BBC - De overheid stond ook onder druk van de engelse radiowereld. De enige landelijke popzender BBC Radio 1 had behoorlijk last van Laser 558. Men had Radio Caroline altijd wel zo'n beetje gedoogd, die was er al lang. Verdween af en toe maar kwam steeds weer terug; niet weg te krijgen. Caroline was populair maar niet bedreigend voor BBC Radio 1. Laser 558 daarentegen was veel concurerender en dat was niet prettig. En voor de regionale stations in Zuid-Oost Engeland zoals Invicta, Mercury, Essex en Capitol was de zeezender funest.

Zij verloren massaal luisteraars. Vandaar hun aanhoudende klachten bij de overheid. Vanaf voorjaar 1985 trad die dan ook op. Dat wil zeggen, de DTI (**) verankerde permanent een observatieschip naast het zendschip van Laser. Van daaruit werd in de gaten gehouden wat er aan boord gebeurde. En kon men ook constateren welke schepen de bevoorrading deden. De schippers daarvan werden bij terugkomst in de engelse havens aangehouden en kwamen voor de rechter. Gevolg was een verminderde bevoorrading. In het algemeen dus een heel intimiderende actie.

Geldgebrek - De obeservatieboot van de overheid genaamd Dioptric Surveyor was wel regelmatig oorzaak van hilarishe opmerkingen en toespelingen van de deejays. Met name Charlie Wolf kon het niet laten de boot en zijn bemanning belachelijk te maken in zijn programma en te vermelden dat dit enorm veel belastinggeld kostte. De acties werden bestempeld als Eurosiege '85. Er werd zelfs nog een song over gemaakt die kortstondig in de Engelse hitparade stond. Maar het langdurig overheidsoptreden veroorzaakte toch steeds meer problemen bij de organistatie van Laser 558. Het ontbreken van genoeg betalende adverteerders was dus een ander probleem.

Dat alles zorgde ervoor dat investeerder Smyth na twee jaar niet veel geld meer wilde spenderen aan het station. Door dat alles ontstonden financiele problemen. Dat resulteerde dan in vaker uit de lucht zijn omdat bij technische problemen vervangende onderdelen niet meer tijdig op het schip waren. En een verminderde aanvoer van olie noodzaakte het station regelmatig om met een lager vermogen uit te zenden dan wel minder uitzenduren te maken. Alles bij elkaar luisteraarsverlies dus. Ook was de bevoorraading van water, voedsel en hygienische middelen niet meer adekwaat hetgeen leidde tot spartaanse levensomstandigheden op het zendschip.

Einde - De toestand werd langzaam onhoudbaar. Toen dan in najaar 1985 er steeds meer technische en nautische problemen kwamen was de koek langzaam op. Op woensdag 6 november 1985 werd het zendschip Communicator door de bemanning de haven van Harwich ingevaren. Na zo'n twee jaar kwam er een einde aan het radiostation Laser 558. Toch nog onverwacht. Het zendschip ligt vervolgens lange tijd in de haven en wordt door de overheid niet zeewaardig verklaard. Het is verder onderwerp van schuldeisers en openbare verkoop.

In najaar 1986 komt het in handen van East Anglian Productions en zij brengen de boot weer op zee. Op 1 december 1986 start op 576 KHZ het radiostation Laser Hot Hits. Klinkt zo'n beetje hetzelfde als Laser 558 maar dan wat engelser. Echter, organisatorisch en financieel zit het allemaal niet zo goed in elkaar en het station is vaak niet in de lucht. In het voorjaar van 1987 valt ook het doek voor Laser Hot Hits. Nog regelmatig luister ik de programma's zoals die destijds werden uitgezonden door Laser 558 terug. Het klinkt nog altijd prima. En ik verbaas me erover dat er tegenwoordig nauwelijks meer van die sprankelende popradio wordt gemaakt.

**DTI = Department of Trade and Industry, ook wel Department of Trade and Industry's Radio Investigation Service. Was destijds in Engeland ondermeer belast met opsporing van etherpiraten.