MediaNostalgie

Radiostunts
Geschreven door Nico Fintelman (Smits)

New York - In de loop der tijden zijn we regelmatig geconfronteerd met opmerkelijke zaken aangaande radioprogramma's. Of aan radio gerelateerde onderwerpen. Stunts eigenlijk. ebeurtenissen in binnen en buitenland die de ene keer positiever afliepen dan de andere. Voor dit artikel hebben we er een aantal bij elkaar gezocht en beginnen in New York.

Eind jaren dertig van de vorige eeuw is daar nog maar beperkt televisie. Radio is dus het belangrijkste fenomeen en ook 's avonds voor velen de bron van vermaak. Het radiostation CBS zendt dan iedere zondag-avond een hoorspel uit. Deze worden geregiseerd door een nog jonge Orson Welles. Die zal later bekend worden als acteur en regisseur van tv-series een speelfilms.

Marsmannetjes - Op zondag 30 oktober 1938 wordt War of the Worlds uitgezonden. Een hoorspel naar het gelijknamige boek van H.G. Wells waarin de wereld een invasie beleeft van 'marsmannetjes', ruimtewezens die met grote ruimteschepen hier naar toe zijn gekomen. De regisseur heeft ervoor gekozen om dit zo realistisch mogelijk te doen en situeert het hele gebeuren in het plaatsje Grover's Mill (New Jersey) niet zo ver van New York. Daar zijn de ruimteschepen gelandt. Het klinkt als een normaal programma waarin met grote regelmaat wordt 'overgeschakeld' naar de reporters in Grover's Mill die dan verslag doen van de invasie. En de daarmee gepaard gaande agressiviteit van de ruimtewezens. Daartussen dan weer 'mededelingen' van de Amerikaanse overheid en het leger.

Het klinkt dermate realistisch en angstaanjagend dat er paniek uitbreekt onder de inwoners van New York. De politie ontvangt veel telefoontjes en sommigen vluchten in hun auto de stad uit. Er wordt naderhand zelfs beweerd dat er mensen van schrik een hartaanval hebben gekregen en daaraan zijn overleden. CBS is na afloop gedwongen nogmaals officieel bekend te maken dat het hier om een hoorspel gaat. In de dagen erna staan de kranten er bol van en is er algemene verontwaardiging dat de mensen zo de stuipen op het lijf zijn gejaagd. Uiteindelijk biedt Orson Welles zijn excuses aan. Over dit hele gebeuren worden overigens veel later diverse speelfilms gemaakt. En in Grover's Mill staat nog altijd een gedenksteen aan het gebeuren.

Quito - Maar het kon nog wat dramatischer. In 1944 wordt het hoorspel op dezelfde manier uitgezonden in Santiago in Chili en het leger wordt gemobiliseerd. Zelfs de overheid trapt er in ! In 1949 doet in Ecuador Radio Quito in de plaats Quito hetzelfde. De krant El Comercio zit in het complot en warmt de boel al een beetje op. Een paar dagen voor uitzending begint men al met krantenberichten over UFO waarnemingen in de regio. Als dan de uitzending plaatsvind breekt ook in Quito paniek uit. Na afloop maakt het radiostation bekend dat het hier een hoorspel betreft en de bevolking gaat woedend massaal de straat op. In de rellen die vervolgens uitbreken vinden zeven mensen de dood. Hieronder een familielid van de regisseur. En de menigte brandt de gebouwen van Radio Quito en de krant El Commercial plat. De verantwoordelijken voor het hoorspel worden later tot gevangenisstraffen veroordeeld.

Veronica - In 1973 hebben we in Nederland diverse zeezenders. Omdat ze buiten de officieele omroepregels bestaan wil de politiek er een einde aan maken. Er is veel beroering over en daarom organiseert de Tweede Kamer op 18 april 1973 een hoorzitting. Daar mag met name het populairste en langst bestaande station,

Radio Veronica, aan de politiek komen uitleggen waarom ze niet zouden moeten verdwijnen. Om het betoog kracht bij te zetten organiseert Veronica op die dag in Den Haag een grote demonstratie. De Veronica luisteraars laten hier zien dat ze willen dat het station blijft bestaan. Het veelal jeugdige publiek komt massaal en Het Binnenhof is niet groot genoeg voor alle demonstranten die na afloop op het Malieveld worden getrakteerd op een gratis popconcert. Een grote demonstratie dus die veel publiciteit kreeg. Overigens hielp het allemaal niet.

Een tijdje later nam de Tweede Kamer de anti-zeezenderwet aan die op 1 september 1974 in werking trad. De grote Veronica demonstratie was trouwens niet de eerste. Al in september 1930 organiseerde de AVRO een grote demonstratie in Den Haag waarmee ze wilden bereiken dat zij als enige in Nederland radio mochten maken. Dit als reactie op het besluit van de politiek om meerdere omroepverenigingen zendtijd te geven op de dan nog enige radiozender van ons land. Het AVRO plan lukte niet maar met 130.000 demonstranten was het een grote radiostunt.

Automobiel - Dan een radiostunt die in de vergetelheid is geraakt. Het is middernacht en zojuist 10 januari 1978 geworden. Het is nieuwe maan dus extra donker. Bij de VPRO op Hilversum 1 begint op dat tijdstip het programma 'De doodsangst therapie'. Ondersteund door dramatische instrumentale muziek roept Willem de Ridder de luisteraars op bij de radio te blijven. Langzaam sprekend en lange pauzes nemend maant hij hen de komende instructies op te volgen. En benadrukt dat zojuist de 'Dag van de heilige Wilhelmus' is begonnen. Willem vertelt de luisteraars dat zij deze nacht een reis gaan maken. En die maken ze op eigen risico.

Voor de reis hebben de luisteraars in deze koude nacht warme kleren nodig en ze moeten een thermosfles met een warme drank meenemen. Ze gaan namenlijk op pad met hun 'automobiel' roept de presentator. En die auto moet een volle tank en een autoradio hebben (1978!!). Heeft de auto dit laatste niet dan moet men een transistorradio meenemen. Want men moet (wederom) bij de radio blijven en de instructies opvolgen. Ook moet men een landkaart meenemen.

Doodshoofd - Dan maakt Willem duidelijk dat er in de VPRO gids van deze week een afbeelding staat van een doodshoofd met een hoed. Deze moeten de luisteraars uitknippen en achter hun voorruit plakken. Aan de mensen die geen auto hebben wordt meegedeeld dat ze een kennis met een auto moeten opzoeken waarmee ze op pad gaan. Of het doodshoofd op de plek van je hart plakken en gaan liften. Na herhalingen van deze oproepen ("Ben je bang? Opstaan en gaan!!") wordt de luisteraars opgedragen per auto via de snelweg te gaan naar het midden van het land (regio Vianen). Ze gaan een 'angstwekkend avontuur' tegemoet, namenlijk de Tweede Nationale Doodsangstescapade.

En vervolgens krijgen de deelnemers via de radio regelmatig aanwijzingen over de dan te volgen route. Deze voert ondermeer via binnenwegen en Gelderse en Brabantse dorpjes. Er mag niet harder worden gereden dan 60-70 kilometer per uur. Uiteindelijk komen de deelnemers terecht in het plaatsje Woudrichem bij de rivier de Maas. Daar moeten ze hun auto verlaten en met de pont overvaren waarna ze bij slot Loevestein aankomen. Er zal daar nog een afsluitend 'programma' plaatsvinden.

3.000 auto's - Later wordt duidelijk dat er zo'n 3.000 auto's onderweg zijn geweest, lang niet iedereen zal de VPRO gids hebben gehad en dus ook niet het doodshoofd. Al die auto's die midden in de nacht door die kleine dorpen rijden veroorzaken nogal wat commotie. In die tijd maken auto's meer lawaai en zijn huizen nog niet geisoleerd en hebben nog geen dubbel glas. De slapende bevolking schrikt wakker. Er wordt nogal eens verkeerd gereden, er zijn opstoppingen en sommige deelnemers richten al dan niet met opzet schade aan in die dorpjes. De volgende dag is het landelijk nieuws en de pers spreekt er schande van.

Later worden er zelfs nog Kamervragen over gesteld. Maar het loopt uiteindelijk allemaal met een sisser af. En dan onze eigen stunt. Op 1 januari 1987 doen we bij Delta Radio in Nijmegen de Top 87 en daaraan is een prijsvraag verbonden. De hoofdprijs is een nieuwe auto met 'Delta striping'. Zelfs de Publieke Omroep geeft in die tijd niet zulke grote prijzen weg in radio en televisieprogramma's. Het is een stunt waar in de hele ontvangstregio over wordt gesproken. Zoals bekend is het een echte stunt want we geven helemaal geen auto weg. Er is dan ook een fake-winnaar.

Brug blokkade - Op 26 mei 1993 doet deejay Erich “Mancow” Muller de ochtendshow op het radiostation KSOL in San Francisco. Die dag om 08.00 uur laat Erich een paar vrachtwagens de Oakland Bay Bridge blokkeren. Dit is één van de belangrijke bruggen voor de forensen die in de stad werken dus erg druk.

Reden is dat midden op de brug een kapper de haren gaat knippen van zijn side-kick Chewey Gomez. Gevolg is een enorme verkeerschaos in San Franciso. De aanleiding is het feit dat president Bill Clinton kort daarvoor het regeringsvliegtuig Airforce One laat wachten omdat hij naar de kapper gaat. Het gevolg daarvan is een 'file' op het vliegveld van Los Angeles. De radiostunt loopt nogal uit de hand en er zijn mensen die een belangrijke afspraak, operatie of begrafenis missen. Justitie neemt maatregelen.

Het bedrijf dat de tolbrug beheert stelt een maand later de brug 3 dagen gratis open. Ook worden diverse mensen schadeloos gesteld voor de gevolgen van de lange wachttijd. Al deze kosten en een boete komen voor rekening van KSOL. Het radiostation moet alles bij elkaar 1.500.000 dollar betalen. Erich “Mancow” Muller wordt een tijdje geschorst en krijgt van justitie een boete van 500 dollar.

Londen in brand- Weer wat verder terug in de tijd. Op 16 januari 1926 zendt de BBC in Engeland een 'wetenschappelijke speech' uit die wordt gegeven door een professor in Edinburgh. Midden in de speech wordt de uitzending onderbroken door een alarmbericht. In Londen zijn rellen uitgebroken en vinden grote vernielingen en plunderingen plaats. Boze arbeiders hebben het Parlement aangevallen, het Savoy Hotel opgeblazen en de National Gallery beschadigd. En de toren van de Big Ben is neergehaald.

Verkeersminister Wurtherspoon is door de muiters opgehangen aan een lantaarnpaal. Kortom Londen is in een soort staat van oorlog. Er breekt paniek uit en velen vluchten de stad uit. De weinigen die telefoon hebben bellen de politie en ook het Savoy Hotel waar ze te horen krijgen dat er niets aan de hand is. Maar in de rest van het land zitten de mensen gespannen bij de radio. Let wel, het zijn de jaren dat er overal in Europa opstanden en muiterijen plaatsvinden van linkse groeperingen.

Met als 'hoogtepunt' een aantal jaren daarvoor de Russische (arbeiders) Revolutie die tot gevolg heeft dat het land communistisch wordt. Uiteindelijk maakt de BBC bekend dat het hier gaat om een aflevering van het satirische programma 'Broadcasting the Barricades' van Ronald Knox. En dat uit de gehele uitzending blijkt dat het allemaal erg overdreven wordt gebracht waarmee toch duidelijk moet zijn dat er niets aan de hand is. Maar in een tijd dat radio nog vrij nieuw is en nieuws langzaam gaat begrijpt niet iedereen dat meteen. De BBC moet dan ook zijn excuses aanbieden: London is safe.

Giel - Veel radiostunts waren eigenlijk niet zozeer op deze manier bedacht. Gewoon opgezet als een leuk item van een programma groeide zoiets uit tot iets groots, niet zelden omdat het bij het publiek allemaal wat anders 'binnen kwam'. Anno 2017 is het veel moeilijker om zo'n stunt uit te halen. De snelheid van radio en tv stations in het brengen van nieuws maar ook social media en webcams zorgen ervoor dat luisteraars niet zo gauw meer op een dwaalspoor kunnen worden gebracht. Stunts komen in de laatste decennia dan nog wel van de shockjocks. Giel Beelen die zich in februari 2002 in zijn programma liet bevredigen door een prostituee. Of deejay Asger Juhl uit Denemarken die in mei 2015 in zijn programma op Radio 24 een konijn doodsloeg.

En in 2002 het programma de 'Opie and Anthony Show' op CBS in New York waar luisteraars geld beloofd werd als ze op een openbare plaats sex hadden. Toen een stel dat in een kerk deed was het snel afgelopen. Behalve verontwaardiing leverde dat het radiostation ook een boete van 357.000 dollar op. De Amerikaanse jock Howard Stern deed niet anders dan schoking stuns uithalen in zijn programma's. Maar deze shockjocks vind ik eigenlijk niet zo bij dit item passen. Het is meer krampachtig proberen aandacht en verontwaardiging te creëren ten gunste van het eigen imago.

Zelfmoord - We zagen al dat niet elke stunt een goede afloop heeft en daarvan een wat recenter voorbeeld. De Britse prinses Kate Middleton wordt in december 2012 opgenomen in een ziekenhuis in Londen omdat het niet zo goed gaat met haar zwangerschap. In Australie doen dan de deejays Mel Greig en Michael Christian op het radiostation 2Day FM in Sydney de Hot 30 show. In de aflevering van 4 december 2012 bellen ze met het ziekenhuis in Londen en weten een verpleegster aan de lijn te krijgen die de prinses verzorgt. De jocks doen zich voor als de de Engelse koningin en haar man en de verpleegster trapt er in

.Ze vertelt het nodige over de toestand van Kate en dat is dus live te horen op de radio. Het gevolg is veel commotie en zeker in Engeland. De verpleegster is zo ontdaan over het gebeuren dat ze een paar dagen later zelfmoord pleegt. De Australische deejays verschijnen geschokt op televisie om hun excuses aan te bieden. Vervolgens worden ze wel geschorst en het radiostation 2Day FM besluit om de gehele maandomzet (ongeveer Eur. 590.000,---) te doneren aan de nabestaanden van de verpleegster.