MediaNostalgie

The Jocks (1)

Door Nico Fintelman (Smits)

Waar het begon - Het is door mij vaker geschreven op deze website, in de USA heeft men de radio uitgevonden en alles wat daarbij hoort. Dit land heeft duizenden radiostations, vrijwel allemaal commercieel, maar geen nationale zenders. De grootte van de USA en de tijdzones maken dat laatste vrijwel onmogelijk.Maar een aantal grote mediaorganisaties heeft dan wel in de meeste steden een eigen radiostation. En diverse jocks maken syndicate programma's die op veel van die radiostations worden uitgezonden en soms ook nog op zwenders buiten de USA.

De smaakmakers - Belangrijk voor een goed radioprogramma zijn altijd de deejays. Je kunt er natuurlijk voor kiezen van een muziekprogramma een non-stop gebeuren te maken maar een jock die met aardige praatjes, items en jingles daar een professioneel geheel van weet te maken is toch een goede toegevoegde waarde.

Het programma krijgt zo meer sfeer en een echt goede deejay wordt een smaakmaker die niet zelden waanzinnig populair wordt bij zijn luisterpubliek. Of haar luisterpubliek want vrouwelijke jocks zijn er natuurlijk ook maar zijn wel altijd in de minderheid geweest. Vrouwen hebben nou éenmaal minder interesse in dit vak.

Naam - De formele naam is disckjockey, ook wel verbastert tot deejay of jock en dat is daarmee wel iets anders dan een presentator. De laatste kondigt zaken aan, leest informatie voor of leidt een discussie. Een deejay maakt een muziekprogramma waar hij op soepele wijze met een kort praatje (eventueel humoristisch) de verbinding maakt tussen de platen die hij draait en daar ook wat over vertelt.

Het fenomeen disckjockey is eigenlijk al voor de Tweede Wereldoorlog ontstaan in de USA waar de commerciele stations toen al volop aanwezig waren. In Nederland en het grootste gedeelte van de wereld hebben we de term disckjockey letterlijk overgenomen maar in een land als Duitsland had men in het verleden de neiging om er een Duitse vertaling van te maken: Pflattenpflauderer. Dat klinkt komisch en de Duitsers hebben in latere instantie die term ook maar laten vallen en zijn weer overgegaan naar de algemene benaming Moderator.

Zingen - Er wordt wel eens gezegd dat deejay's eigenlijk mislukte popmuzikanten zijn. Hadden graag een grote popster willen worden maar om de één of andere manier is dat niet gelukt. Dan maar de popmuziek aan- en afkondigen op de radio. Maar heimelijk blijft bij sommigen de wens aanwezig en zie je soms dat ze als ze éénmaal bekend zijn toch eens een plaatje gaan maken. Voorbeelden in het verleden zijn in Nederland ondermeer Rob Out, Jan van Veen en Eddy Becker. En vandaag de dag heeft iemand als Edwin Evers zelfs zijn eigen band. In Amerika was het een top-jock als Rick Dees die af en toe eens een plaatje maakte samen met zijn begeleidingsband. De later meest bekende ochtendjock van Los Angeles had ook in Nederland een hit: Rick Dees & His Cast of Idiots stond in 1976 hier in de Top 40 met het hilarische Disco Duck.

Roem - In de USA kan dat plaatjes maken door deejays zelfs tot het sterrendom leiden. In de vijftiger jaren kenden we daar The Big Bopper. Artiestennaam voor een jock die geheel in stijl met de tijdgeest populair werd met het draaien van de nieuwe muziek, toen dus de Rock'n Roll. Dat bracht hem er toe ook zelf muziek te gaan maken en uiteindelijk werd één van zijn nummers een hit. The Big Bopper werd nu ook als artiest succesvol en begon zelfs een toernee met twee andere grote namen uit die tijd, Buddy Holly en Ritchie Valens. Een toernee die dramatisch eindigde want het drietal kwam om het leven bij een vliegtuigongeluk.

Rufus - Nog zo'n voorbeeld is Rufus Thomas. In eerste instatie wilde het niet erg lukken met zijn carriere als zanger. En dus werd Rufus deejay bij een radiostation in Memphis, ook al in de vijftiger jaren. Pas daarna kwam zijn muziekcarriere op gang maar het zou nog lang duren voordat hij ging scoren, echter toen werd hij ook een echt succesvolle ster. Zijn grootste hit was het nummer Walking the Dog. En dan BB King. Hij startte begin jaren vijftig als deejay bij WDIA, ook al een radiostation in Memphis en begon al snel daarna met optredens in clubs en daarna ook met het opnemen van platen.

BB King kreeg daarna optredens in de rest van de USA, werd populair en uiteindelijk een blues legende. En andersom kan het ook nog trouwens. De Nederlander Peter Koelewijn was vanaf begin jaren zestig zeer succesvol als muzikant (had in 1960 samen met zijn groep The Rockets de hit 'Kom van dat dak af') en werd ook succesvol als platenproducer. Maar werd eveneens deejay bij de Nederlandstalige programmering van Radio Luxemburg en veel later nog bij de KRO op Hilversum 3.

Legendes - Sommige deejays werden bijna legendes. Moeilijk om een in Nederland iemand te bedenken die zo'n benaming zou verdienen maar misschien geld het wel voor Joost den Draaijer (Willem van Kooten). Hij zette zeezender Veronica als popstation op de kaart ondermeer door de Top 40 in te voeren. Stond aan de wieg van Radio Noordzee en Cable One en maakte lange tijd bij de NOS een fantastisch vroege avondprogramma. En was natuurlijk gewoon een goede jock.

Dewey Philips - Dan maar naar de USA waar sommigen duidelijk de status van legende verdienen. Een enkeling daarvan werd ook bij ons bekend en daarvoor vind je op deze website deel 2 van dit artikel. Maar er zijn er meer. Om te beginnen Dewey Philips, ook al uit Memphis, een stad waar voor een groot gedeelte de popgeschiedenis is begonnen. De blanke Dewey was deejay bij het station WHBQ 560 en maakte een snel en knallend programma waar hij de eerste rock'n roll platen draaide evenals blues en country muziek. Presenteerde met de snelheid van een raceauto, praatte half door platen heen en had prachtige onzinverhalen.Maar deed ook iets opvallends. Hij draaide platen van blanke en zwarte artiesten door elkaar. In het Amerika van die tijd was rassenscheiding nog een duidelijk feit

(zeker in het zuiden) en blank en zwart door elkaar draaien kon eigenlijk niet maar de jeugd vond het prachtig, het gaat om de muziek.Op 8 juli 1954 krijgt Dewey Philips van zijn vriend en plaatselijk producer Sam Phillips een plaatje dat deze zojuist heeft opgenomen met een jonge vent die hij ziet als een groot rock'n roll talent. Dewy draait het plaatje in zijn programma en de luisteraars raken in extase, de telefoon staat niet meer stil. De jonge zanger wordt met spoed naar de studio gehaald voor een gesprekje in de uitzending met Dewey en het verhaal wil dat zijn ouders hem daarvoor uit de bioscoop moeten halen. Het plaatje met de titel 'That's all right' wordt een hit. En de zanger...?? Inderdaad, zijn naam is Elvis Presley, hij wordt één van de grootste artiesten die deze wereld heeft gekend. En het is dus de deejay Dewy Phillips die het talent ook zag en die ervoor gezorgd heeft dat Elvis op de radio kwam. Dat laatste is een must om succesvol te worden.

Alan Freed - Dewey Philips wordt feitelijk in eerste instantie bekend met iets waar achteraf Alan Freed de credits voor krijgt. Ook deze jock draait veel rock’n roll die dan, halverwege de jaren vijftig, nog voornamenlijk wordt gemaakt door zwarte artiesten. En zwarte artiesten en hun ‘wilde’ muziek zijn ‘not done’ voor de blanken. Met name de oudere blanken want bij de jeugd is deze muziek wel erg populair. Omdat deze muziek dan nog formeel Rhytum and Blues heet en die term eigenlijk alleen voor zwarte muziek wordt gebruikt, bedenkt Alan Freed dat het beter is om er een andere naam aan te geven die ook voor de blanke bevolking acceptabel is. En hij introduceert dan de nieuwe naam Rock and Roll (hetgeen staat voor het wilde leven). Deze term wordt de algemene benaming en er komen nu ook in rap tempo blanke rock artiesten. Alan Freed wordt een grootheid op de radio maar ook als organisator van concerten en hij krijgt zakelijke belangen in de muziekindustrie.

Bij ons - Hier bij ons komt de term deejay pas echt in zwang in de loop van de zestiger jaren. Maar inmiddels kunnen we een lange rij illustere personen vastleggen die goede jocks zijn geworden. Ik noemde al Willem van Kooten (Joost den Draaijer) en dan kunnen we verder gaan met Tom Collins, Lex Harding, Ferry Maat, Erik de Zwart, Jeroen van Inkel, Rick van Veldhuysen, kas van Iersel, Gerard Ekdom. Het zijn zomaar willekeurig wat namen.

In de ochtend - Ook deejay’s zijn aan verandering onderhevig en dat zien we dan met name in de ochtend. Programma’s worden vaak niet meer beperkt tot een praatje en een plaatje maar de jocks gaan uitgebreid verhalen brengen. Naar gelang het type radiomaker kan dat door het al dan niet humoristisch brengen van actuele zaken of gewoon een hoop ongein op de zender gooien.

Waarmee automatisch veel minder muziek wordt gedraaid. Dit alles dan met behulp van aangevers, de zogenaamde side-kicks. Ook dit fenomeen komt overgewaaid uit de USA. Het is bijvoorbeeld iemand als de al genoemde Rick Dees die destijds jarenlang een dergelijke ochtendshow deed op Kiss FM in Los Angeles. In Nederland zijn er diverse voorbeelden maar de topper is uiteraard Edwin Evers. Je moet je natuurlijk wel afvragen of we het in zo’n geval nog wel over een deejay hebben. Je luistert in feite naar een talk-show waarin ook muziek zit. En de man achter de microfoon is dan meer presentator geworden dan deejay.

Shocking - Nog een andere vorm van radio-deejays, die van Shock Jock. Het opzettelijk brengen van grove dingen in je programma waardoor mensen geschokt zijn. En dat kan natuurlijk net zo ver gaan als je maar wilt. Beledigingen en mensen belachelijk maken is daar niet zelden een onderdeel van en eigenlijk is dat heel makkelijk scoren. Ook hier weer: allemaal begonnen in de USA. Met name een jock als Howard Stern heeft er zijn naam mee gevestigd. In Nederland hebben mensen als Robert Jensen, Giel Beelen en Rob Stenders zich ermee bezig gehouden. Maar dit genre is al gauw over de top en niet echt leuk. Het is dan ook nooit populair geworden.