De platen van deze artiesten werden maar mondejesmaat gedraaid bij de Publieke Omroepen. Af en toe een uurtje en in verzoekplaten programma's. De zeezender Veronica deed er wat meer aan maar ook dat was in de zestiger jaren nog beperkt. Maar iedere dag waren daar wel de verzoekprogramma's Muziek terwijl u werkt en de Jukebox en daar werden die platen dan veel in aangevraagd. En natuurlijk op zondagochtend Men vraagt en wij draaien van Frans Nienhuys dat helemaal vol zat met dit genre muziek. Pas vanaf begin jaren zeventig werden de smartlappen waanzinnig populair en kwamen veel op de radio. Niet zozeer bij de Publieke Omroepen. Daar had de TROS een uurtje en bij de KRO had Johnny Hoes een jaartje een verzoekprogramma met deze platen. Voor de rest bleef het beperkt.

Maar de zeezenders Veronica en Noordzee draaiden de Hollandse Hits toen veelvuldig en commerciele belangen zullen een rol hebben gespeeld. Het waren de jaren dat Pierre Kartner (Vader Abraham) zelf veel platen maakte maar ook veel produceerde voor anderen. En er waren nog meer producers actief op dit gebied. Dureco en Elf Provincien waren platenmaatschappijen die toen hun succesjaren kenden. Corry en de Rekels, Wilma, Mieke, Jacques Herb, het zijn zo maar enkele namen van de artiesten.

Weer minder - Maar nadat Veronica en Noordzee op 31 augustus 1974 stopten werd het voor deze Nederlandse artiesten weer minder op de radio. En airplay is toch een must om een succesvol artiest te worden. In de tweede helft jaren zeventig deed zeezender MiAmigo er wel het nodige aan maar niet bepaald uitbundig. Wederom beperkt bij de Publieke Omroepen. De TROS had een wekelijks programma op radio en zelfs een succesvol tv-programma, Op Losse Groeven. Maar de rest van de Publieke Omroepen bleef deze muziek maar bescheiden of zelfs helemaal niet draaien. Felix Meurders presteerde het zelfs om als presentator van de Nationale Hitparade negatieve opmerkingen over deze platen te maken als die in de hitparade stonden. Pas eind jaren zeventig kwam er weer hoop voor de beoefenaars van het Nederlandse levenslied.

De etherpiraterij kwam massaal opzetten en zo ontstonden in heel het land enorm veel radiozenders die deze muziek draaiden. En werd het vervolgens in de jaren tachtig een mooie tijd voor de artiesten die hun platen dus op deze manier uitbundig geplugged zagen. In de ogen van veel mensen waren deze piraten niet bepaald professioneel met vaak slechte presentatie en klungelige techniek. Maar dat was juist de sleutel tot succes voor deze zenders. Het publiek voor de Nederlandstalige piraten bestond/bestaat grotendeels uit eenvoudige mensen die iedereen die maar enigzins "boven" hen staat betiteld als De Hoge Heren. En daar moeten ze niet veel van hebben. Daarbij behoren dan ook de afstandelijke en ongrijpbare Publieke Omroepen.

Maar Jantje van twee straten verder met zijn zender kennen ze en die is makkelijk benaderbaar. En hij draait op zijn eigen simpele wijze zijn programma's met aardige plaatjes en herkenbare opmerkingen. Doe maar gewoon dan doe je gek genoeg. En Jantje doet op de radio de groeten aan Henkie met de Grote Oren en Dikke Truus die weer eens door het bed is gezakt. Die mensen kennen ze persoonlijk dus dat is lachen. Enige van de piratenartiesten wisten vervolgens zelfs hits in de Top 40 te scoren: De Havenzangers, Jetje en De Kermisklanten zijn daar voorbeelden van.

Mexico - Ik heb dat destijds van nabij kunnen zien. Begin jaren tachtig heb ik een tijdje mijn programma gemaakt via een station met de naam Mexico. Dat was een piraat met muziek in het genre levenslied. Mijn bezigheid viel daarbuiten want ik deed een Top 40 programma maar zo zag ik hoe het bij zo'n station toeging. Overigens had dit station een groot bereik en perfect FM-stereo signaal. Bij Mexico kreeg men iedere week 10-20 nieuwe singeltjes binnen. Gedeeltelijk via handelaren die hiermee aan huis kwamen en gedeeltelijk via daartoe gespecialiseerde platenwinkels. En soms werden er platen per post gestuurd.

Er stonden na verloop van tijd duizenden plaatjes. Het waren bijna allemaal artiesten en platen die ik niet kende maar die wel op die zender werden gedraaid. Werden nooit suceesvol en beroemd maar de doelgroep vond het leuk. En dat waren behoorlijk veel mensen. Een gedeelte daarvan was fanatiek luisteraar. Hoorde elk programma en stuurde iedere week een brief naar het verzoekplaten programma. En zo kwamen er 100--150 brieven binnen, iedere week weer. In een aantal van die brieven was geld bijgesloten en zo'n station kreeg dus iedere maand enige honderden guldens binnen waarmee de hobby kon worden bekostigd.

Verder was er een fanatieke fanclub en in samenwerking daarmee werden fanavonden georganiseerd. Dat betekende jarenlang dat er ieder kwartaal een feestavond was waar een paar honderd betalende bezoekers kwamen en waar ook artiesten optraden. Een eigen discotheek deed de rest en de dansvloer stond vol. En zo was deze vorm van radiomaken een heel speciale tak van de piraterij.

En weer voorbij - Met het eindigen van de jaren tachtig waren de hoogtijdagen van de etherpiraterij ook voorbij. De grote 24-uurs stations verdwenen en ook veel van de smartlappenstations hadden de zender voorgoed uitgezet. Maar er waren er nog wel en dat is altijd zo gebleven. Dit genre piraat is dan voornamelijk erg populair in de regio's waar dit eigenlijk al in de jaren vijftig en zestig begon, het noorden en oosten van Nederland. Maar het in grote mate wegvallen van zenders die de "volkse" muziek draaien is natuurlijk niet zo fraai voor de artiesten en ook niet voor de mensen die hiervoor hun radio aanzetten.

In eerste instantie vulde de landelijk zender Holland FM (die een AM frequentie had) het gat nog een beetje maar dat verdween na enkele jaren weer. Met name in de tweede helft van de jaren negentig was er weinig op de radio op dit gebied en de liefhebbers begonnen te klagen. En uiteraard ook de artiesten want zij misten hun airplay. Zoals ze dat in de tweede helft jaren zeventig al hadden gedaan trokken ze ook nu weer aan de bel, meestal met een bekende artiest als promotor. Bijvoorbeeld Vader Abraham die grote commerciële belangen had in dit gebeuren. Er werd zelfs een soort appél gedaan op de Publieke Omroepen om dit genre muziek weer op de Hilversumse radiozenders te brengen want dat gebeurde nauwelijks meer. Een enkele politicus liet zich verleiden om er Kamervragen over te stellen.

Dom natuurlijk want dit kun je niet bij wet afdwingen, we hebben het over democratische vrijheden. Programmamakers moeten dus zelf bepalen hoe ze die programma's invullen, eventueel in overleg met de leiding van hun omroep. Daar moet ik dan wel bij vermelden dat in Frankrijk wel bij wet is geregeld dat op radiostations een groot gedeelte van de gedraaide muziek Franse producties moeten zijn. Maar persoonlijk vind ik dergelijke betutteling veel te ver gaan. Wel zouden bestuurders van Publieke Omroepen zich meer bewust kunnen zijn van de maatschappelijk functie die ze hebben.

Echter, de resultaten vielen tegen, deze stations kregen het niet voor elkaar om het luisterpubliek massaal achter zich te krijgen. Blijkbaar had niemand nagedacht over de werkelijkheid van de situatie. Jazeker, jongeren op party´s in de skihut of de wintersportvakantie brullen graag mee met dit genre muziek. Het is tenslotte feest en alcohol en misschien een pilletje doen de rest.Maar als deze jongeren naar de radio luisteren is dat naar Radio 538 en niet naar een smartlappenzender. En al die mensen die naar de soap van Frans Bauer keken deden dat meestal om de capriolen van deze hilarische zanger te zien. Af en toe plaatje van hem horen was dan wel leuk maar een heel radiostation vol daarmee, nou nee. De werkelijke groep van potentiele luisteraars is dus vele malen kleiner dan werd aangenomen, intussen bewijzen de luistercijfers dat ook. En dan zijn er nog twee andere elementen.

De mensen die wel luisteren zijn grotendeels wat ouder en die zijn niet zo interessant voor adverteerders. Oldies stations in heel de wereld kunnen je dat verhaal vertellen. Ik vind het altijd maar vreemd want oudere mensen zijn ook consumenten dus daar valt voor adverteerders toch wat te verkopen. Maar het is nou éénmaal de realiteit. Vervolgens komt daarbij dat de groep luisteraars van de smartlappenzenders grotendeels afkomstig is uit de sociaal lagere klasse en die is niet bepaald kapitaalkrachtig en dus ook niet interessant voor adverteerders. Het dus toch niet zo grote luisterpubliek en het adverteerders verhaal zorgen er in combinatie voor dat deze zenders moeilijk goed betalende adverteerders vinden. En die zijn broodnodig.

Anno Nu - Op het moment dat ik dit schrijf, eind december 2012, hebben we redelijk wat zenders met de genoemde muzieksoort. Meestal met een locale of regionale FM frequentie of op middengolf. En een enkeling heeft een aantal regionale FM-frequenties aan elkaar geknoopt en zo een ketenradio gevormd. En dan zijn er nog heel veel webradio's die in deze stijl draaien. Mooi dat mensen op een makkelijke manier hun hobby kunnen uitoefenen. En de fans kunnen blij zijn. Meer dan ooit hebben ze mogelijkheden om via de radio hun muziek te horen. Duidelijk is wel dat de luistercijfers niet gigantisch zijn, oorzaak vind je in de vorige alinea. En dan zijn er nog altijd piraten in dit genre. Niet zo massaal meer als vroeger en voornamenlijk in het noorden en oosten van het land zoals al geschreven.

En daar zitten af en toe opmerkelijke tussen. Een groep mensen lapt met elkaar een aardig bedrag, plaatst een gigantische zendmast en hangt er een zender aan met een vermogen van enkele kilowatts. En zo is zo'n radiostation dan in een groot gedeelte van Nederland te ontvangen. Niet zelden wordt er bij de studio een bar gebouwd waar de organisatoren en hun supporters onder een pilsje de uitzendingen kunnen meemaken. De muziek heeft niet mijn interesse maar het avontuurlijke piratengebeuren ervan spreekt me wel aan. Overigens zijn illegale uitzendingen tegenwoordig behoorlijk riskant, de boetes zijn erg hoog geworden. En je hoeft niet eens meer te worden opgepakt. Het AT peilt je uit en stuurt een boete naar de eigenaar van het uitzendadres. Al enkele keren heeft dat de maximale prent van Eur. 45.000,-- opgeleverd.