Grensradio USA (2)
Door Nico Fintelman (Smits)

 

 

Amusement - Uiteraard werden luisteraars bij de radio gehouden door amusement, veel muziek. In de jaren dertig werden er op radiostations niet veel platen gedraaid. In de meeste gevallen waren er programma's met artiesten die in de studio optraden, vaak live. Artiesten die later erg populair werden in de USA begonnen met dagelijkse optredens op de grensradio's.

 

Wat ook het geval was met caberetiers. Een genre dat via deze stations heel populair werd in de USA was de hillbilly music. De simpele, vrolijke country muziek. En het zijn namen als Mel Roy en Lydia Mendoza die inmiddels al lang vergeten zijn. Maar het waren duizenden van dit soort artiesten in de jaren dertig en veertig. Daarna maakten de live optredens meer en meer plaats voor platen en kwamen de deejays.

Dominee - Maar ook de 'dominees' ontdekten de kracht van deze radiostations. Allerlei christelijke voorgangers en organisaties huurden zendtijd op de stations. Een aantal van hen bracht dermate dubieuze religeuze ideeen dat ze geweerd werden van de USA stations maar ze konden in Mexico hun gang gaan. Dat alles zorgde ook voor stevige inkomsten bij de radio-eigenaren. Overigens waren er in de jaren dertig en veertig niet veel reclamespots te horen. Ieder muziekprogramma had een sponsor (adverteerder) en die werd dan daar met naam en produkt genoemd. En de eigenaren die hun eigen business hadden waren dan te pas en onpas te horen zoals Brinkley.

 

Rock - In de jaren vijftig werden dus de deejays de sterren. En toen de rock'n roll zijn intrede deed waren de Mexiaanse zenders hierin heel belangrijk. Lang niet alle radiostations in de USA brachten in het begin veel van deze muziek want die werd toch nog als verderfelijk gezien. En als de muziek van de negers hetgeen de blanke ouderen niet aanstond (rassenscheiding was toen nog normaal in de USA). Maar in Mexico kon alles. En omdat ouderen in de avond inmiddels al veel voor de televisie zaten, waren het in die tijd met name de jongeren die luisterden. Rock'n roll was hun ding. De hele avond en nacht was de nieuwe muzieksoort te horen. Maar ondanks het feit dat er al veel reclamespots waren te horen moesten de jocks ook zelf nog veel waren aanprijzen. Je kon nog zo'n goede deejay zijn, als je niet goed kon 'verkopen' via de zender dan kon je een baan in Mexico wel vergeten.

Wolfman - In 1960 was Robert W. Smith een nog jonge deejay die programma's maakte op diverse kleinere radiostations in de regio New York. Zijn presentatiestijl met lange uithalen (als wolvengehuil) was opmerkelijk. Daardoor nam hij de deejay-naam Wolfman Jack aan. Maar hij was ook een beetje een handelaar, een ritselaar. En dat bracht hem op het idee om zuidwaarts te gaan. In genoemd jaar nam Wolfman contact op met de directie van het Mexicaanse  radiostation XERF in Ciudad Acuna. Al gauw werd overeengekomen dat Wolfman daar programma's ging maken en ook de reclame ging regelen met enige bekenden van hem.

Aan het begin van de avond werd zendtijd verhuurd aan religieuze organisaties en daarna kwam Wolfman Jack met zijn programma dat vele uren duurde. Vaak tot 04.00 uur in de nacht! Hij draaide de popmuziek van die tijd, was in een groot gedeelte van de USA te ontvangen en werd heel goed beluisterd. Met name bij de Amerikaanse jeugd werd het programma populair. Vrijwel altijd werden deze programma's live gedaan.

 

XERB - Ritselaar Wolfman Jack prees de waren van zijn adverteerders zelf aan. Maar ook zijn eigen handeltjes zoals pakketten met platen die per post moesten worden besteld. Daardoor werd het station commercieeel gezien een succes en ook de jock zelf verdiende er goed aan. In 1967 verhuisde hij naar het radiostation XERB en ook daar knalde hij met popmuziek de avond en nacht door. Werd uiteindelijk een begrip in de USA. Maar bij dit station wist Wolman Jack zelf zoveel geld te verdienen dat de eigenaren hem in 1969 ontsloegen om zo zelf dat geld in hun zak te kunnen steken. Hetgeen natuurlijk mislukte, er was maar zo geen tweede Wolfman.

American Graffity - Wolfman Jack was later te beluisteren op radiostations in Californie en met syndicated programma's over de hele wereld. In 1973 kwam de speelfilm 'American Graffity' in de bioscoop met in de hoofdrollen Richard Dreyfuss en Harrison Ford. Hierin zien we een aantal Amerikaanse tieners net na hun eindexamen voor de laatste keer als groep. Het is het verhaal van hun belevenissen in een slaperig Amerikaans stadje. Een beetje cruisen met die grote Amerikaanse auto's en rondhangen in de 'dinner'. Met steeds op de achtergrond het programma van Wolfman Jack op een Mexcaanse grensradio. De hoofdpersonen gaan daar uiteindelijk op bezoek en ontmoeten hun favoriete deejay. Wolfman Jack speelt zichzelf in deze film die zeer succesvol werd.

Wild west - Kon dan zo maar alles in Mexico? Helemaal niet, ook daar waren wetten en regels. Maar die werden daar wat creatiever uitgelegd. Veel Mexicanen hadden belangen bij de radiostations. Politici, legeroffieren, politiemensen en zakenlieden probeerden er allemaal geld aan te verdienen. En veel louche figuren. En dat zorgde ervoor dat er niet werd opgetreden tegen de stations. Wel was er bij de belanghebbenden onderling veel concurentie en die werd vaak hard uitgevochten. Met trucs werden eigendomsrechten van elkaar ingepikt. Of met knokploegen. Regelmatig werden studiogebouwen met geweld overgenomen of zelfs platgebrand. En werden de gigantische zendmasten omver gehaald. Ook Wolfman Jack moest 'zijn' stations soms met geweld verdedigen en liep permanent met een pistool op zak. Radio in Mexico was dus ook wild west. 

Woody Guthrie - Ook in de jaren veertig en vijftig werden veel artiesten populair in de USA dankzij hun medewerking aan de grensradio's. Zoals Nevada Slim, Woody Guthrie en Buck Evans. Adverteerders prezen de meest vage artikelen aan. Bijvoorbeeld een middel waardoor negers een witte huid zouden krijgen. En ook waren er 'dating' programma's. Hierin werden urenlang annoces gebracht van mannen en vrouwen die een partner zochten. De nodige mensen achter de stations verdienden veel geld maar er gingen er door de vage Mexicaanse bedrijfscultuur ook velen failliet.  

 

 

Einde - In de jaren zeventig werd de populariteit van de Mexicaanse stations in de USA behoorlijk minder. Oorzaak was natuurlijk dat massaal werd overgeschakeld naar FM. Middengolfradio werd veel minder beluisterd. Maar het verdwijnen van deze stations had toch een andere oorzaak. De Amerikaanse overheid was vanaf het begin niet blij met deze stations maar kon er niets tegen doen. Wel werden in de jaren dertig en veertig regelmatig overeenkomsten gesloten met de Mexicaanse overheid waarin werd bepaald dat de grensradio's niet meer met hoge vermogens mochten uitzenden. Maar niemand hield zich eraan en de overheid in Mexico nam ook geen maatregelen. Uiteindelijk werd in 1986 een definitieve overeenkomst gesloten tussen de beide landen. Als gevolg daarvan werd het in Mexico verboden om zenders met hoge vermogens in het noorden te plaatsen en om daar puur Engelstalige stations te exploiteren. Daarmee kwam definitief een einde aan de grensradio's.

 
 
 
Deel 1 al gelezen?
 
Terugkeren naar de MN home